Kelebek Etkisi: Küçük Detayların Büyük Etkisi

14.05.2019Ford Dünyası

Cem Temel Operasyonlar ve Yatırımlar Lideri

Bir sistemin başlangıç verilerinde yapılan küçük değişikliklerin, büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabilmesine “kelebek etkisi” denir. En basit tabirle bu şekilde tanımlayabileceğimiz kelebek etkisi, Amerikalı matematikçi ve meteorolog Edward Norton Lorenz tarafından keşfedilmiş, fizikten psikolojiye kadar birçok bilimi kapsayacak şekilde tanımlanarak alanını genişletmiştir. Şu klasik tabiri mutlaka duymuşsunuzdur: “Amazon ormanlarında bir kelebek kanat çırpsa, Amerika’da fırtına çıkabilir.”

Peki, sizlere neden kelebek etkisinden bahsetmek istedim? Çünkü bu teori insan yaşamıyla ilişkilendirildiğinde, bugün yaptığımız en küçük hareketlerin bile ileride geleceğimizi şekillendiren yapı taşları olduğu sonucuna varırız. Parça, bütünümüzün habercisi olarak bize yol gösterir. Gelecekte yaşayacağımız olaylar, teknolojiler, değişimler bugün alınan kararların, yapılan deneylerin ve geliştirilen teknolojilerin bir sonucu olarak karşımıza çıkacaktır.

“Kelebek etkisi”ni anlamanın neden önemli olduğunu aslına bakarsanız sizlere başka bir pencereden daha göstermek istiyorum. Uzun yıllardır otomotiv sektöründe yer alan ve Ford Otosan fabrikalarının başında, üretimle yakından ilgili biri olarak sıkılması unutulan tek bir vidanın, ileride önleyemeyeceğimiz sonuçlar doğurabileceği felsefesiyle hareket etmeyi kendimize düstur edindik. Bugün fabrika içerisinde sıkmayı unuttuğumuz küçük bir vida, asmayı unuttuğumuz bir uyarı tabelası, “Aman boş ver!” diye giymediğimiz özel ekipmanlar, bizleri yarının getireceği geri döndürülemez etkilerin, küçük kanat çırpışlarıdır. Bu küçük kanat çırpışlarını görmezden gelmek, bugün kendimize yapabileceğimiz en büyük kötülüklerin de başında gelir.

Aslına bakarsanız sadece kendimize demek, yine kelebek etkisini görmezden gelmek demektir. Çünkü bir iş kazasında sadece işçinin kendisi etkilenmez. Dalga dalga büyüyen bu zincir, öncelikle işçinin ailesini, anne-babasını, eşini ve çocuklarını, sevenlerini, işverenini, çalışma arkadaşlarını, çalıştığı kurumun temasta olduğu işletmeleri ve bu haberi alan herkesi, yani kamu algısını da etkiler. Tüm bunların sonucunda ülke ekonomisi ve dolayısıyla ülkede yaşayan herkes küçücük bir vidanın yarattığı kelebek etkisinin doğurduğu sonuçların içine sürüklenir. Uzun yıllar boyunca onca emek harcanarak kurulan sistemler, küçük bir vida ile alt üst olabilir.

İş güvenliği konusundan kelebek etkisini düşünmek, verdiğimiz eğitimlerin, aldığımız önlemlerin, tasarladığımız özel ekipmanların da ötesinde. Birincil hedefimiz olan bilinç oluşturma anlamında bize yardımcı olacak bir teori. Çünkü öncelikle kendimiz için düşündüğümüz kelebek etkisi, bir süre sonra yaptığımız işe de yansıyacaktır. Bu sefer kendi sıktığımız bir vidanın, yaptığımız doğru montajların, hatasız kontrollerin kelebek etkisiyle kaç kişinin hayatına dokunacağını, onları sevdikleriyle bir arada tutacağını bilir, güvenle hayatlarımıza devam edebiliriz. Çünkü işimiz makinleler, otomobiller, teknolojiler ve robotlar bile olsa, odağımız insan ve felsefemiz insanlığa yarar sağlamak üzerinedir.Ama kelebek etkisini her zaman olumsuz anlamıyla algılamak da yanlış. Yapılan küçücük bir iyiliğin, çocuğun yüzünde oluşturduğu kocaman bir gülümsemeyi düşünün mesela. Giymediğiniz için bağışladığınız bir giysiyi, çok severek giyen ve ısınan insanları düşünün. O insanın da başka insanlara yardım etme istediğini tetiklediğinizi, o kişinin hayatına bu amaçla devam ettiğini düşünün. Yazının başında da dediğimiz gibi parçalar bütünün habercisidir.

Bu yıl İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası’nda sizlere farklı bir yazı ile seslenmek istedim. Ford Otosan olarak yaptığımız çalışmaların üstünde, “Neden bu bilinci kazanmalıyız?” sorusunu bilinçaltımıza işlememiz gerektiğine inanıyorum. Umarım iş güvenliği konusunda yerine getirmemiz gereken görevleri yaparken, Amazon’daki kelebeğin kanat çırpışını da bir düşünürsünüz.